Dernek Kurma ?–zgürlü?Ÿü ve Anayasa*

GİRİ?ž

Dernekler Kanunu ve Türk Medeni Kanunu?nunda derneklerin tüzük incelemeleri ve denetimleriyle ilgili kimi de?Ÿi?Ÿikliklerin gündeme gelmesiyle birlikte, Adalet Bakanlı?Ÿı tarafından hazırlanarak Ba?Ÿbakanlı?Ÿa gönderildi?Ÿi ö?Ÿrenilen ?Türkiye Hâkimler ve Savcılar Birli?Ÿi Kanun Tasarısı?nın, bu meslek kurulu?Ÿuyla aynı ve benzer amacı gerçekle?Ÿtirmek amacıyla kurulmu?Ÿ bulunan derneklerin tüzelki?Ÿiliklerinin kendili?Ÿinden sona erece?Ÿine ili?Ÿkin geçici 3. maddesi de göz önünde bulunduruldu?Ÿunda, dernek kurma özgürlü?Ÿünün anayasal yönüne dikkat çekilmesi gere?Ÿi ortaya çıkmı?Ÿtır.  

Yargıç ve savcıların, Anayasa?nın 33. maddesine ve 4.11.2004 günlü, 5253 sayılı Dernekler Kanunu hükümlerine dayanılarak 26.6.2006 günü kurulup tüzel ki?Ÿilik kazanan tek derne?Ÿi, kısa adı ?YARSAV? olan ?Yargıçlar ve Savcılar Birli?Ÿi?dir.[1]

YARSAV Tüzü?Ÿü, Derne?Ÿin amacını, ilkelerini ve Yasa?da gösterilen di?Ÿer tüm konuları içerir ?Ÿekilde, 5253 sayılı Yasa?nın 4. maddesi gere?Ÿince hazırlanmı?Ÿ, 26.11.2006 günü ilk Ola?Ÿan Genel Kurulu?nu yapan YARSAV?ın yönetim ve denetim kurullarından olu?Ÿan zorunlu organları seçilerek göreve ba?Ÿlamı?Ÿlardır.

Dernek kurma özgürlü?Ÿünün kayna?Ÿı, ba?Ÿta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, İnsan Hakları Avrupa Sözle?Ÿmesi olmak üzere, evrensel ?insan hakları? belgeleri ile ?Anayasa?dır. Dernek kurma özgürlü?Ÿünün anlam ve kapsamının, bu belgelere dayanılarak anlatılması gerekmektedir. Bu ba?Ÿlamda, Anayasa?nın 90. maddesinin son fıkrasının, 5170 sayılı Yasa ile eklenen son tümcesi, temel hak ve özgürlükler konusunda, uluslararası andla?Ÿmalar ile yasaların aynı konuda farklı hükümler içermesi durumunda, uluslararası andla?Ÿma hükümlerinin esas alınması gerekti?Ÿini belirtmekle birlikte, dernek kurma özgürlü?Ÿü Anayasa?nın 33. maddesinde evrensel hukuk kurallarına ko?Ÿut olarak düzenlenmi?Ÿ ve Dernekler Kanunu da buna ko?Ÿut olarak yeniden düzenlenerek yürürlü?Ÿe girmi?Ÿ olup konu iç hukuk kuralları yönünden çözülebilecek niteliktedir.

DERNEK KURMA ?–ZG?œRL?œ?ž?œN?œN ANLAM VE KAPSAMI

Dernek kurma özgürlü?Ÿü, 1982 Anayasası?nın ?Temel Haklar ve ?–devler? ba?Ÿlıklı ikinci kısmının, ?Ki?Ÿinin Hakları ve ?–devleri? ba?Ÿlıklı ikinci bölümünde, ?Dernek kurma hürriyeti? ba?Ÿlıklı 33. maddesinde yer almı?Ÿtır. 1995 yılında 4121 sayılı Yasa ile de?Ÿi?Ÿikli?Ÿe u?Ÿrayan 33. madde, 2001 yılında 4709 sayılı Yasa ile yeniden düzenlenmi?Ÿtir. 4709 sayılı Yasa ile Anayasa?nın otuz yedi maddesinde yapılan de?Ÿi?Ÿiklik, ?Genel Gerekçe?de; ?1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası?nın; uygulamada oldu?Ÿu dönem içinde ortaya çıkan ihtiyaçlar; kamuoyunun beklentileri ve yeni siyasi açılımlar do?Ÿrultusunda yenilenmesi gere?Ÿi do?Ÿmu?Ÿtur. Ayrıca Avrupa Birli?Ÿine tam üyelik sürecinde, ekonomik ve siyasi kriterlerin kar?Ÿılanmasının, bu alanda gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasının ön ?Ÿartı olarak Anayasada bazı de?Ÿi?Ÿikliklerin yapılması da kaçınılmazdır. Bu teklif toplumun ihtiyaçlarına cevap verebilecek ça?Ÿda?Ÿ demokratik standartlara ve evrensel normlara uygun, insan hakları ve hukukun üstünlü?Ÿünü ön plana çıkaran bir Anayasa de?Ÿi?Ÿikli?Ÿini hedeflemektedir? ?Ÿeklinde açıklanmı?Ÿtır.

Anayasa?nın 33. maddesine göre, ?herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir?. Ayrıca, ?hiç kimse bir derne?Ÿe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz?.

Anayasa gere?Ÿi, vakıflarla ilgili olarak da uygulanan bu anayasal hükmün niteli?Ÿi, açık olarak ki?Ÿinin hak ve iradesi üzerine kurulmu?Ÿtur. 33. maddenin dördüncü fıkrasında ?dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak ?Ÿekil, ?Ÿart ve usuller?in yasaya bırakılmı?Ÿ olması bu hak ve iradeyi de?Ÿi?Ÿtiremez. Burada yasaya bırakılan usul sorunları olup, dernekler kurucularının, tüzü?Ÿünün ve organlarının iradesiyle kurulup tüzel ki?Ÿilik kazanacaklardır. Dernekler yasayla kurulamayacak, ya da ba?Ÿka bir deyi?Ÿle kamu tüzelki?Ÿilikleri dı?Ÿında yasayla kurulan di?Ÿer tüzelki?Ÿilikler dernek statüsünde olamayacaktır. Nitekim bunların en tipik örne?Ÿi olan ?kamu kurumu niteli?Ÿindeki meslek kurulu?Ÿları? Anayasa?da, 135. maddede ayrıca düzenlenmi?Ÿtir. Dernekler, Anayasa?nın 135. maddesine dayanarak kurulan ?meslek kurulu?Ÿu? olamayacakları gibi, bu tür meslek kurulu?Ÿları da Anayasa?nın 33. maddesine dayanılarak kurulan ?dernek? olamazlar. Kimi meslek kurulu?Ÿlarıyla derneklerin amaçlarındaki benzerlikler dahi bu iki örgütlenme modelinin çakı?Ÿmasına neden olmaz. ?‡ünkü iradeleri, tüzel ki?Ÿilik kazanma ve kaybetme ko?Ÿulları, nitelikleri ve anayasal dayanakları birbirinden tamamıyla farklı, iki ayrı hukuksal statü söz konusudur. Dernekler tüzükleri ve organlarıyla olu?Ÿan ?özel tüzelki?Ÿiler?, meslek kurulu?Ÿları ise yasayla olu?Ÿan ?kamu tüzelki?Ÿileri?dir. ?–te yandan, ?dernek? kurma, bir hak ve özgürlük olup kullanılması serbest iradeye dayanır ve zorunlu de?Ÿildir. ?Kamu kurumu niteli?Ÿindeki meslek kurulu?Ÿları? ise mesle?Ÿi sürdürme yönünden serbest ve özel kesimde çalı?Ÿanlar için zorunlu, kamuda asli ve sürekli görevlerde çalı?Ÿanlar için iste?Ÿe ba?Ÿlı bir örgütlenmedir.

Anayasa?nın 33. maddesinin üçüncü fıkrasında, dernek kurma özgürlü?Ÿünün ?ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç i?Ÿlenmesinin önlenmesi, genel sa?Ÿlık ve genel ahlak ile ba?Ÿkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle ve kanunla? sınırlanabilece?Ÿi belirtilerek, bu hakkın özüne donulamayaca?Ÿı, ancak yasayla ve Anayasa?da belirtilen nedenlerle sınırlandırılabilece?Ÿi hüküm altına alınmı?Ÿtır. Ku?Ÿkusuz, bu sınırlamalar dahi, Anayasa?nın 13. maddesi gere?Ÿince, Anayasa?nın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacaktır. 13. madde, yasayla da olsa temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunulmasını yasaklamı?Ÿtır. Nitekim 33. maddenin altıncı fıkrasında sayılan ?Silahlı Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensuplarına ve görevlerinin gerektirdi?Ÿi ölçüde Devlet memurlarına?, yasayla sınırlamalar getirilebilmesinin Anayasa?da öngörülmesi de bunun Anayasa?da yerini bulan göstergesidir.[2] Kaldı ki, yargıç ve savcılar söz konusu altıncı fıkrada sayılanlar arasında da bulunmamaktadır.

Derneklerin kapatılabilmesi ya da faaliyetten alıkonulabilmesi de, kurulmalarındaki özgür iradeye ko?Ÿut olarak, anayasal güvence altına alınmı?Ÿtır. 33. maddenin be?Ÿinci fıkrasında, kapatılabilme veya faaliyetten alıkonulabilme i?Ÿlemi, ?kanunun öngördü?Ÿü hallerde hâkim kararı?na ba?Ÿlanmı?Ÿtır.  Ancak, millî güvenli?Ÿin, kamu düzeninin, suç i?Ÿlenmesini veya suçun devamını önlemenin yahut yakalamanın gerektirdi?Ÿi hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, derne?Ÿi faaliyetten men ile yetkilendirilebilecektir ki, bu durumda da söz konusu merciin kararı yirmidört saat içinde görevli yargıcın onayına sunulacak ve yargıcın kırksekiz saat içinde kararını açıklaması gerekecektir. Aksi halde, söz konusu idari karar kendili?Ÿinden yürürlükten kalkacaktır. Burada, her durumda temel unsur ?hâkim kararı?dır. Anayasa, bu unsuru zorunlu ko?Ÿul olarak koymu?Ÿtur. Bu durumda, derneklerin genel kurullarının kararına ba?Ÿlı olarak, kendi iradeleriyle fesihleri dı?Ÿında, ?hâkim kararı? olmadan kapatılmaları Anayasa uyarınca olanaklı de?Ÿildir; organlarının iradeleri dı?Ÿında ancak mahkeme kararıyla kapatılabilirler.Dernekler yasayla kapatılamayaca?Ÿı gibi, yasayla dernek organlarının görevlerine dahi son verilemez.

5253 sayılı Dernekler Kanunu da Anayasa?nın 33. maddesinin 4121 ve 4709 sayılı Yasalarla yapılan de?Ÿi?Ÿik hükmü do?Ÿrultusunda hazırlanmı?Ÿ, ?Avrupa Birli?Ÿine aday ülke olarak dernek kurma ve üyelik konusundaki kısıtlamaların azaltılması?nın ve ?dernek faaliyetlerine serbestlik sa?Ÿlanması?nın amaçlandı?Ÿı, Yasa?nın ?Genel Gerekçesi?nde belirtilmi?Ÿtir.     

Dernek kurma özgürlü?Ÿünün kapsamı, dernek tüzelki?Ÿili?Ÿinin kurucu unsurlarında kendisini gösterir. Kurulu?Ÿ sözle?Ÿmesi niteli?Ÿindeki ?dernek tüzü?Ÿü? ve ?dernek organları? derneklerin kurucu unsurlarıdır ve her iki unsuru da dernekler özgür iradeleriyle kendileri belirler, kendileri de?Ÿi?Ÿtirirler. Bu durum, Anayasa Mahkemesi tarafından ?Dernek tüzelki?Ÿili?Ÿinin kurucu unsurlarının derne?Ÿin tüzük ve organları oldu?Ÿu, derneklerin, kurulu?Ÿ sözle?Ÿmesi niteli?Ÿindeki tüzüklerini kendilerinin olu?Ÿturabilece?Ÿi, de?Ÿi?Ÿtirebilecekleri, organlarını belirleyebilecekleri, organlarının iradeleri dı?Ÿında ancak mahkeme kararı ile kapatılabilecekleri, dernek kurma özgürlü?Ÿünün kapsamı içinde bulunmaktadır? ?Ÿeklinde açıklanmı?Ÿtır.[3] Buna göre, ?dernek kurma özgürlü?Ÿü, derne?Ÿin kurulu?Ÿ sözle?Ÿmesi niteli?Ÿindeki tüzü?Ÿünü kendisinin olu?Ÿturması, de?Ÿi?Ÿtirmesi, organlarını belirleyebilmesi, organlarının iradeleri dı?Ÿında ancak mahkeme kararıyla kapatılabilmesi gibi güvenceleri kapsamaktadır?.[4]

Dernekler, organlarının iradeleri dı?Ÿında, ancak mahkeme kararı ile kapatılabilirler. Dernek organlarında görev alanların herhangi bir nedenle görevlerinden ayrılmaları halinde, yerlerine hangi usulle seçim yapılaca?Ÿının, her derne?Ÿin kendi tüzü?Ÿünde belirlenmesi, dernek kurma özgürlü?Ÿünün do?Ÿal sonucudur. Derneklerin yasa koyucunun iradesiyle kapatılması, ?dernek kurma özgürlü?Ÿüne Anayasa?nın 33. maddesinde öngörülmeyen bir müdahale?[5] olu?Ÿturur.

?–te yandan, 33. maddede 2001 yılında 4709 sayılı Yasa ile yapılan de?Ÿi?Ÿiklikten önce yer alan ?Dernek kurabilmek için kanunun gösterdi?Ÿi bilgi ve belgelerin kanunda belirtilen yetkili mercie verilmesi yeterlidir. Bu bilgi ve belgelerin kanuna aykırılı?Ÿının tespiti halinde yetkili mercii, derne?Ÿin faaliyetinin durdurulması veya kapatılması için mahkemeye ba?Ÿvurabilir? hükmü, 4709 sayılı Yasa ile madde metninden çıkarılmı?Ÿ, böylece idareye Anayasa ile verilen ön denetim yetkisi kaldırılmı?Ÿtır. 5253 sayılı Dernekler Kanunu da bu Anayasa de?Ÿi?Ÿikli?Ÿine ko?Ÿut olarak düzenlenmi?Ÿ ve ön denetime yer verilmemi?Ÿtir. Ancak, Anayasa?da ve Dernekler Kanunu?nda yer almayan ön denetim yetkisinin, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu?nun 60. maddesiyle idareye tanınmaya devam etmesi, yasa hükmünün ve ön denetim uygulamasının Anayasa kar?Ÿısındaki durumunu tartı?Ÿmalı hale getirmi?Ÿ, Anayasa ile özgürlükler lehine getirilen düzenlemeler, yasayla engellenmi?Ÿtir. Bu sorun, yasal düzenlemeyle çözümlenmeyi beklemektedir; ancak, gündemdeki yasa de?Ÿi?Ÿikli?Ÿi çalı?Ÿmaları bunun aksini göstermektedir. Bu çarpık durum düzeltilmez ise kesin çözümün, son zamanlarda yaygın olarak ba?Ÿvurulan anayasal denetim yoluyla bulunaca?Ÿı ku?Ÿkusuzdur.

SONU?‡

Tüm derneklerde oldu?Ÿu gibi, YARSAV Tüzü?Ÿü?nün, organlarının, çalı?Ÿma ilkelerinin ve hedeflerinin olu?Ÿmasında da etkileyici unsurlar söz konusudur. Bu unsurların temel belirleyicisi Anayasa?dır; Anayasa?ya uygun olarak çıkarılması gereken yasalar ve di?Ÿer mevzuattır. Buna ba?Ÿlı olarak, bu hukuku yaratan toplumsal, kültürel, ekonomik, sosyolojik ve hatta psikolojik ko?Ÿullar da belirleyicidir. Bir ba?Ÿka belirleyici ise evrensel yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿı ilkeleri, evrensel yargıç ve savcı güvencesi ilkeleridir.

YARSAV?ın kurulu?Ÿ ilkeleri ve Tüzü?Ÿü?ne bakıldı?Ÿında temel hedefinin, evrensel yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿı, yargı eti?Ÿi, evrensel yargıç ve savcı güvencesi oldu?Ÿu, yargıç ve savcıların bu hedef do?Ÿrultusundaki bilgi ve çalı?Ÿmalarını sürekli olarak birle?Ÿtirmeleri amacıyla, yasayla de?Ÿil, özgür iradelerine dayanarak örgütlendikleri görülmektedir. Bu örgütlenme, hem evrensel hem de Anayasa?da belirlenen temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasından ibaret olup niteli?Ÿi itibariyle resmi ya da özel bir i?Ÿte çalı?Ÿma, resmi ya da özel görev alma de?Ÿildir. Dernek tüzelki?Ÿili?Ÿinin kurucu unsurları arasında bulunması zorunlu olan Dernek Tüzü?Ÿü de, kurucu üyeler ve zorunlu olarak kurulması gereken dernek organları da (Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu) dernek kurma özgürlü?Ÿünün kapsamı içindedirler.

?Gönüllü bir toplumsal kurulu?Ÿ olan dernek, serbestçe varlık kazanma ve örgütlenme ilkeleri ile faaliyet güvencesi ö?Ÿelerini kapsar. Dernek özgürlü?Ÿü anılan ö?Ÿelerin bir arada bulunmasıyla sa?Ÿlanabilir. Kendine özgü varlık olarak örgüt yanında, dernek üyeleri de hakkın öznesidir. Bir derne?Ÿin kurulu?Ÿuna katılma, bir derne?Ÿe üye olma ve üyelik hakları, örgütün varlık ko?Ÿuludur.?[6] Bu varlık ko?Ÿulu, ya kurulu?Ÿtaki gibi serbest iradeyle, ya da Anayasa gere?Ÿi mahkeme kararıyla sona erdirilebilir. Bu nedenle, dernek tüzelki?Ÿili?Ÿinin kurucu unsurlarının bir bölümünün serbest, bir bölümün yasaklama altında oldu?Ÿu, dernek tüzü?Ÿüne müdahale edildi?Ÿi bir ortamda dernek kurma özgürlü?Ÿünden söz edilemeyece?Ÿi gibi, organlarının iradeleri ve mahkeme kararı dı?Ÿında yasayla kapatılmaları halinde de dernek kurma özgürlü?Ÿünden söz edilemez, hakkın özüne dokunulmu?Ÿ olunur. Bir hak ve özgürlü?Ÿün varlı?Ÿı, sadece serbest iradeyle kullanılması ile de?Ÿil, onun ortadan kaldırılmaması ile mümkündür. Hak kullanma özgürlü?Ÿü ve güvencesi, kullanmayı ortadan kaldırmama, özüne dokunmama güvencesiyle bir bütündür.

?–te yandan, özgür irade ile kurulan ve tüzel ki?Ÿilik kazanarak bütün sonuçlarıyla fiilen elde edilen bir hakkı elde eden derneklerin, Anayasa?nın 33. maddesine kar?Ÿın yasayla kapatılmaları yönünde getirilecek bir düzenleme, temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasını ortadan kaldıraca?Ÿı gibi hukuk güvenli?Ÿini de ihlal eder. ?Hukuk devletinde yasaların ilke olarak genel, soyut ve nesnel olmaları gerekti?Ÿinden? bir statüyü tüzel ki?Ÿilik olarak kazanmı?Ÿ olan derneklerin, bu statülerinde bir de?Ÿi?Ÿiklik olmaksızın hukuk güvenliklerini ihlal edecek biçimde yasa çıkarılarak yasama tasarrufunda bulunulması ?hukuk devleti? ilkesiyle de ba?Ÿda?Ÿmaz. Ayrıca, derneklerin tüzel ki?Ÿiliklerine yasayla son verilmesi, söz konusu derneklerin ?yasama tasarrufuna kar?Ÿı dava açma hakları bulunmadı?Ÿından hak arama özgürlüklerini ortadan kaldırmak suretiyle yargı denetimi?ni[7] de engeller, ?hak arama özgürlü?Ÿü?nü ortadan kaldırır. 

Anayasa ile özel güvence altına alınan yargıç ve savcıların, yine Anayasa?nın ve evrensel hukukun güvencesi altında olan ve tüm insanlara uygulanan temel hak ve özgürlüklerden yararlanmaları en do?Ÿal haklarıdır. ?Ba?Ÿımsız yargı, insan haklarının ve özgürlüklerinin ba?Ÿlıca güvencesi?[8] oldu?Ÿuna göre, bu hak ve özgürlüklerden herkes gibi yargıç ve savcıların da yararlanması, hukuk devletinin özünü olu?Ÿturan yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿının gerçekle?Ÿtirilmesi için gereklidir, kaçınılmazdır.

Yasayla kurulması öngörülen, Anayasa?nın 135 maddesi gere?Ÿi kamu tüzelki?Ÿili?Ÿi niteli?Ÿinde olan ve üzerinde Devletin idarî ve malî denetimi bulunan, serbest çalı?Ÿanların zorunlu üye oldu?Ÿu, kamuda asli ve sürekli görevde çalı?Ÿanların ise girme mecburiyetinin bulunmadı?Ÿı bir meslek kurulu?Ÿunun, serbest olarak yürütülmesi olana?Ÿı bulunmayan yargıçlık ve savcılık mesle?Ÿinin ortak gereksinimlerini kar?Ÿılaması, mesle?Ÿin geli?Ÿmesini sa?Ÿlaması dü?Ÿünülemeyece?Ÿi gibi ?yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿı? ?yargıç ve savcı güvencesi? ilkeleriyle ba?Ÿda?Ÿması da olanaklı de?Ÿildir.  Aksine, yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿının, yargıç ve savcı güvencesinin özü, özgür iradeyle kurulan örgüt ile uyumludur. ?Temel hak ve özgürlüklerin kullanılması?nın serbest iradeye dayanması, her yönüyle ba?Ÿımsızlı?Ÿı ve her türlü baskından uzak olmayı içeren yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿını tamamlar, yargıçlık güvencesinin en önemli unsuru olan ?ki?Ÿisel ba?Ÿımsızlı?Ÿı ve özgürlü?Ÿü?, ?görevin tam bir güven ve tarafsızlık içinde yapılabilmesini? sa?Ÿlar.

?–ZET

Dernek kurma özgürlü?Ÿünün kayna?Ÿı, ba?Ÿta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, İnsan Hakları Avrupa Sözle?Ÿmesi olmak üzere, evrensel ?insan hakları? belgeleri ile ?Anayasa?dır. Dernekler, Anayasa?nın 135. maddesine dayanarak kurulan ?meslek kurulu?Ÿu? olamayacakları gibi, bu tür meslek kurulu?Ÿları da Anayasa?nın 33. maddesine dayanılarak kurulan ?dernek? olamazlar. Dernek kurma özgürlü?Ÿü, derne?Ÿin kurulu?Ÿ sözle?Ÿmesi niteli?Ÿindeki tüzü?Ÿünü kendisinin olu?Ÿturması, de?Ÿi?Ÿtirmesi, organlarını belirleyebilmesi, organlarının iradeleri dı?Ÿında ancak mahkeme kararıyla kapatılabilmesi gibi güvenceleri kapsar. ?–zgür iradeye dayanılarak kurulan dernekler yasama tasarrufuyla kapatılamazlar.

Anahtar Kelimeler

Dernek kurma özgürlü?Ÿü, Yargıçlar ve Savcılar Birli?Ÿi, yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿı, Dernekler Kanunu, kamu kurumu niteli?Ÿindeki meslek kurulu?Ÿları, derneklerin kapatılması, hukuk güvenli?Ÿi, hak arama özgürlü?Ÿü, hâkim kararı.