08.6.2008 Anayasa Mahkemesinin kayna?Ÿını Anayasadan almayan bir yetki kullanmadı?Ÿı hakkında basın açıklaması

Anayasa Mahkemesinin, Anayasa?nın 10 ve 42 nci maddelerinde de?Ÿi?Ÿiklik yapılmasına yönelik yasa hakkında verdi?Ÿi 05.6.2008 günlü iptal kararı nedeniyle, kamuoyunda farklı tepkiler artarak devam etmektedir. Medya olanaklarının; hukuk devleti, erkler ayrılı?Ÿı, yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿı inanç ve dü?Ÿüncesine sahip olmayanlarca yo?Ÿun olarak kullanılması, kamuoyunda ciddi bir bilgi kirlili?Ÿine yol açmaktadır.

Anayasa?nın 153/son maddesinde ?Anayasa Mahkemesi kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelki?Ÿileri ba?Ÿlar.? hükmü yer almaktadır.

Herkes Anayasa Mahkemesi kararı ile ba?Ÿlı oldu?Ÿunu unutmamalıdır. Ele?Ÿtiriler saygı sınırının ötesine ta?Ÿmamalıdır. Yargı kararları beklentilerle örtü?Ÿtü?Ÿü zaman hukukun üstünlü?Ÿüne saygı göklere çıkartılırken, bazı kesimlerin beklentileriyle örtü?Ÿmeyen kararlar ortaya çıktı?Ÿında ise yargı organları insafsızca ele?Ÿtirilere muhatap edilmemelidir. Yargı organlarının her zaman referansı hukukun üstünlü?Ÿüdür. Ba?Ÿka bir referans olamaz ve olmamalıdır.

Ancak hukukun ilke ve kurallarını görmezden gelerek kendi anlayı?Ÿlarını hukuk olarak yansıtan ve dayatanların, yargı organlarından kendi beklentileriyle ba?Ÿda?Ÿmayan kararlar ortaya çıktı?Ÿında hukukun katledildi?Ÿini söylemeleri, yargı organları kararlarıyla gerçekte tescil edilenin, onların bu tarz söylemleri de?Ÿil hukukun üstünlü?Ÿü oldu?Ÿunu göstermektedir. Bu sonucun ortaya çıkabilmesi ise, yargının, yasama ve yürütme gibi ba?Ÿımsız bir erk olmasıyla olanaklıdır. Yargı; erkler ayrılı?Ÿı sisteminde, yasamanın veya yürütmenin bir erki ya da yasamaya veya yürütmeye ba?Ÿlı bir erk de?Ÿil, yasama ve yürütme gibi ulus adına yetki kullanan bir erktir.

Yargı, temel hak ve özgürlüklerin güvencesidir, ancak yasama ve yürütme yönünden de ?fren mekanizmasıdır?. Konu bu yönüyle de?Ÿerlendirildi?Ÿinde, güçleri frenlenenlerin tepkilerinin anlamı, özde denetimsiz bir güç iste?Ÿini yansıtmaktadır. Bu söylem sahiplerinin hukuku özümseme yerine Anayasayı koruyan Anayasa Mahkemesi?ni, anayasayı ihlal eden bir kurum olarak göstermeleri, hukuk adına anla?Ÿılabilir de?Ÿildir.

Konunun sa?Ÿlıklı de?Ÿerlendirilmesi ve do?Ÿru sonuca varılabilmesi için, 1982 Anayasası yapılırken kurucu gücün, yasama organına her konuda yetki vermedi?Ÿi görmezden gelinmemelidir. İ?Ÿte Anayasa Mahkemesini ele?Ÿtirilenlerin gözden kaçırdıkları nokta burasıdır. Yasama organının, Anayasa?nın 4 ncü maddesinde belirtilen konularda Ulus adına yetki kullanması olana?Ÿı yoktur. 4 ncü madde konusunda söz sahibi sadece kurucu meclistir. Dolayısıyla Anayasa?nın 4 ncü maddesi kapsamında kalan konularda, kurucu meclisler dı?Ÿındaki meclislerce yapılacak yasama i?Ÿlemleri, kayna?Ÿını Anayasa?dan almayan devlet yetkisi kullanmak anlamındadır.

Anayasa?nın 4 ncü maddesinde ?Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin ?Ÿeklinin Cumhuriyet oldu?Ÿu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri de?Ÿi?Ÿtirilemez ve de?Ÿi?Ÿtirilmesi teklif edilemez.? denildi?Ÿine göre, yasama organı, bu maddenin kapsamını daraltacak, bu düzenlemeyi anlamsız ya da geçersiz kılacak ya da geri adım niteli?Ÿinde hiçbir de?Ÿi?Ÿiklik yapamayacak, böyle bir teklif verilemeyecektir. Teklif yasa?Ÿını düzenleyen Anayasa?nın, bu teklif yasaklarını, ba?Ÿlayıcılı?Ÿı olmayan bir biçimde yani sadece bir öneri olarak öngördü?Ÿü söylenemez. Teklif yasaklarına ra?Ÿmen de?Ÿi?Ÿiklik yapılması demek, kurucu meclis tarafından tali kurucu meclislere verilmeyen bir yetkinin, tali kurucu meclis tarafından kullanılması demektir.

Anayasa?nın 148 nci maddesinde Anayasa de?Ÿi?Ÿikliklerinin Anayasa Mahkemesince sadece ?Ÿekil yönünden denetlenece?Ÿi, ?Ÿekil denetiminin ise 1961 Anayasasından farklı olarak ?teklif ve oylama ço?Ÿunlu?Ÿuna ve ivedilikle görü?Ÿülemeyece?Ÿi ?Ÿartına uyulup uyulmadı?Ÿı hususları ile sınırlı? olarak yapılaca?Ÿı belirtilmi?Ÿtir.

Anayasa Mahkemesinin ?Ÿekil denetimine yönelik de?Ÿerlendirmeler yapılırken do?Ÿru sonuca varılabilmesi, bu cümlenin analizi ile olanaklıdır. Bu cümlenin analizi için cümlenin bütünü incelenecek olursa;

?Kanunların ?Ÿekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen ço?Ÿunlukla yapılıp yapılmadı?Ÿı; Anayasa de?Ÿi?Ÿikliklerinde ise, teklif ve oylama ço?Ÿunlu?Ÿuna ve ivedilikle görü?Ÿülemeyece?Ÿi ?Ÿartına uyulup uyulmadı?Ÿı hususları ile sınırlıdır.?

biçiminde anla?Ÿılamaz. Böyle anla?Ÿılması ?ve? ba?Ÿlacının ?ile? anlamında kullanılması demektir. Aksi olsa idi yani ilk ?ve? ibaresi ?ile? anlamında kullanılsa idi burada ?ço?Ÿunlu?Ÿuna? sözcü?Ÿü kullanılmayıp, ?teklif ve oylama yetersayısına? denilmeli idi. ?‡ünkü teklifte aranan ço?Ÿunluk de?Ÿil, TBMM üye tamsayısının üçte biridir. Tamsayının tamamı üzerinden üçtebir oranı arandı?Ÿından, buradaki üçte bir oranı için zaten ?ço?Ÿunluk? sözcü?Ÿü kullanılamaz. Oylamada ise öngörülen ço?Ÿunluk aranmaktadır.

?Teklif? sözcü?Ÿü, ?oylama ço?Ÿunlu?Ÿuna? ibaresinden ba?Ÿımsız olarak yorumlandı?Ÿında, burada teklif ile amaçlananın ne oldu?Ÿu sorusu ortaya çıkmaktadır. ?žekil denetimi teklif yönünden de yapılmaktadır ki, burada ?teklif? yönünden denetim yapılırken;

denetlenmesi gerekmektir. ?‡ünkü Anayasanın 4 ncü maddesi teklif yasakları öngördü?Ÿüne göre, bu teklif yasaklarının mutlaka Anayasal ve yargısal denetimi yapılmalıdır. Bu da ku?Ÿkusuz yapılan tekliflerin, teklif edilebilir olup olmadıkları yönünden incelenmesi ile olanaklıdır. Dolayısıyla böyle bir inceleme, kayna?Ÿını Anayasa?dan alan bir incelemedir.

Yasama organı, Anayasa çerçevesinde yetkilendirilmi?Ÿ ve görevleri de Anayasa?da gösterilmi?Ÿtir. Burada yasama organı 4 ncü madde nedeniyle kendisine verilmeyen bir yetkiyi kullanmaya yeltenmemelidir. 4 ncü madde bu kapsamda yürürlükte oldu?Ÿu ve 148 nci maddede de ?Ÿekil denetimi bu içerikte düzenlendi?Ÿi sürece varılacak sonuç budur.

Anayasa Mahkemesinin bu görü?Ÿte olması demek, mevcut yasama organına 4 ncü madde kapsamındaki konularda, kurucu meclis dı?Ÿındaki meclislerin söz sahibi olmadı?Ÿını hatırlatması ve bu yönden yasama organına fren yapması demektir. Bu ba?Ÿlamda tali kurucu meclisler, 4 ncü maddenin kapsamını daraltan Anayasa de?Ÿi?Ÿiklikleri yapamayacaklardır. Yani 4 ncü madde ile korunan de?Ÿerler de geri adım niteli?Ÿinde Anayasa de?Ÿi?Ÿiklikleri yapamayacaklardır.

4 ncü maddenin kapsamı ve bu madde ile korunan de?Ÿerler gözetildi?Ÿinde, tali kurucu meclislerin yapaca?Ÿı her türlü Anayasa de?Ÿi?Ÿiklikleri mutlaka 4 ncü madde ile ilgili bir ba?Ÿlantıyı ortaya çıkaraca?Ÿından, yapılacak Anayasa de?Ÿi?Ÿiklikleri, hiçbir zaman 4 ncü maddenin alan ve kapsamını daraltamayacaktır, geri adım niteli?Ÿinde de?Ÿi?Ÿiklikler gerçekle?Ÿtirilemeyecektir.

Ancak ve ancak yapılacak de?Ÿi?Ÿiklikler 4 ncü maddenin alan ve kapsamını daraltmayacaksa, geri adım olu?Ÿturmayacaksa ya da 4 ncü maddedeki de?Ÿerleri koruma ve geli?Ÿtirme anlamında ileri bir adım olacaksa söz konusu olabilecektir.

Bu durum Anayasa de?Ÿi?Ÿikliklerinin ?Ÿekil yönünden denetimi yapılırken ?teklif? sözcü?Ÿünün, ?teklif ço?Ÿunlu?Ÿu? anlamıyla sınırlı anla?Ÿılmamasının sonucudur. Teklif yönünden belirtilen içerikte denetim yapıldı?Ÿında, teklif içerik olarak yani esastan incelenmektedir ki, bu yapılanın, ?Ÿekil denetimi olmadı?Ÿı anlamında de?Ÿildir. Teklif yasakları öngörüldü?Ÿü sürece, bu teklif yasaklarının denetimi konusu, bu sonucu do?Ÿal olarak ortaya çıkaracaktır/çıkarmaktadır. Teklif yasaklarının incelenebilmesi, teklifin içeri?Ÿinin yani ?teklifin esasının? incelenmesini gerekli kılmaktadır.

Teklifin, ?Ÿekil denetimi altında inceleme konusu yapılması, teklif yasaklarının incelenmemesini gerektirmez. Teklif yasaklarının incelenmesi ise, bu yasakların ?teklif yönünden esastan? incelenmesini gerekli ve zorunlu kılar. Bu durumu yaratan Anayasal düzenlemedir.

1961 Anayasası döneminde Anayasa Mahkemesinin, anayasa de?Ÿi?Ÿiklikleri konusunda ?Ÿekil denetimi yönünden yaptı?Ÿı denetimlerin, bir tepki sonucu sınırlandırılmak istenmesi nedeniyle 1982 Anayasası yapılırken, ?Ÿekil denetiminden neyin anla?Ÿılması gerekti?Ÿi açıklanmı?Ÿtır. Ancak ?teklif ve? ibaresinin Anayasanın 148 nci maddesinde yer alması kar?Ÿısında, 4 ncü maddedeki düzenlemede gözetildi?Ÿinde, Anayasal yargısı denetimini daraltmak anlamındaki tepkisel düzenleme, bu madde metnindeki teklif ibaresini sadece ?yetersayı? yönünden yani sayısal yönden sınırlı anla?Ÿılmasını sa?Ÿlayacak biçimde yansıtılamamı?Ÿ/yansıtılmamı?Ÿ ve sonuçta bu durum ortaya çıkmı?Ÿtır. Teklif yasakları öngörüldü?Ÿü sürece ortaya çıkacak sonucun bu olması kaçınılmazdır. Bu durum, Anayasa yapılırken kurucu meclisin, her meclise kurucu meclis yetkisi vermemesinin de sonucudur. Yani her meclis, kurucu meclis yetkisi kullanamayaca?Ÿından, kurucu olmayan meclisler ilk dört maddeye dokunamayacaklardır.

Tüm bu açıklamalar kar?Ÿısında Anayasa Mahkemesi, anayasa de?Ÿi?Ÿikli?Ÿine ili?Ÿkin yasayı ?Ÿekil yönünden incelerken, kayna?Ÿını Anayasa?dan almayan bir devlet yetkisi kullanmı?Ÿ de?Ÿildir. Anayasa Mahkemesinin denetimi, kayna?Ÿını Anayasa?dan alan bir yetkiye dayanmaktadır. Anayasa Mahkemesi karar sonucu itibarıyla ?Ÿu a?Ÿamada söylenebilecek olan, kayna?Ÿını Anayasadan almayan devlet yetkisi kullananın, 4 ncü maddedeki sınırları gözetmeyen yasama organı oldu?Ÿudur. Di?Ÿer konularda sa?Ÿlıklı bir yorum ve de?Ÿerlendirme yapabilmek için mahkemenin karar gerekçesini beklemek gerekmektedir.