18.12.2007 Cumhuriyet Savcılı?Ÿı Stajında Uygulanması ?–nerilen Staj E?Ÿitim Programı

          M. Yılmaz SA?žLAM(*)

         Ankara Cumhuriyet Ba?Ÿsavcı vekili      

            İ?‡İNDEKİLER

            1. GİRİ?ž

            2. STAJ E?žİTİMİNİN AMACI

            3. İLETİ?žİMİN KURULMASI VE UYUM A?žAMASI

                3.1. İleti?Ÿimin kurulması ve çalı?Ÿma ko?Ÿulları hakkında bilgilendirme

                3.2. ?‡alı?Ÿma ortamının tanıtılması

            4. UYGULAMAYA Y?–NELİK BİLGİLENDİRME A?žAMASI

                4.1. Türk Ceza Adalet Sisteminin amaç ve organizasyon olarak tanıtımı

                4.2. Soru?Ÿturma i?Ÿlemleri hakkında bilgilendirme

                4.3. Soru?Ÿturma dosyalarını inceleme yöntemleri

            5. UYGULAMAYA Y?–NLENDİRME A?žAMASI

                5.1. Soru?Ÿturma dosyalarının incelettirilmesi

                5.2. Karar taslaklarının hazırlattırılması

            6. MESLEK ETİK KURALLARI HAKKINDA BİLGİLENDİRME A?žAMASI

                6.1. Genel davranı?Ÿ kuralları hakkında bilgilendirme

                6.2. Mesleki davranı?Ÿ kuralları hakkında bilgilendirme

                6.3. ?–zel davranı?Ÿ kuralları hakkında bilgilendirme

            7. E?žİTİM SONUCUNU DE?žERLENDİRME A?žAMASI

            8. SONU?‡ VE ?–NERİLER

            9. DİPNOT VE KAYNAK?‡A

ADL?Ž YARGI H?‚KİM, SAVCI ADAYLARI VE AVUKAT STAJYERLERİNE

CUMHURİYET SAVCILI?žINDA YAPILACAK STAJ E?žİTİMİNDE

UYGULANMASI ?–NERİLEN STAJ E?žİTİM PROGRAMI (1)

1.      GİRİ?ž

Adlî Yargı Hâkim ve Savcı Adayları ile İdarî Yargı Hâkim Adaylarının Staj Dönemi ile Staj Mahkemelerine İli?Ÿkin Yönetmeli?Ÿi?nde ve  Türkiye Barolar Birli?Ÿi Avukatlık Staj Yönetmeli?Ÿi?nde hâkim, savcı veya avukat olabilmek için adliyelerde belirli bir süre staj yapmak gerekti?Ÿi belirtilmektedir(2).

Bu Yönetmeliklerde, staj e?Ÿitimine ba?Ÿlanabilmesi için, adlî yargı hâkim ve savcı adaylarının Türkiye Adalet Akademisi?nde meslek öncesi hazırlık e?Ÿitimlerini tamamlamaları, avukatlık mesle?Ÿini icra edecek olanların da barolara staja ba?Ÿvurma ve staj listelerine yazılma i?Ÿlemlerini bitirmeleri gerekmektedir. Bu ko?Ÿulları ta?Ÿıyanlar, adlî yargı adalet komisyonu ba?Ÿkanlıklarınca önce Cumhuriyet ba?Ÿsavcılıklarında, daha sonra da mahkemelerde staj e?Ÿitimine tabi tutulmaktadır. Dolayısıyla staj e?Ÿitiminin ilk a?Ÿamasını, Cumhuriyet ba?Ÿsavcılıkları gözetiminde yapılan staj olu?Ÿturmaktadır. Cumhuriyet ba?Ÿsavcılıklarında yapılacak stajın süresi hâkim ve savcı adayları için bir ay onbe?Ÿ gün, avukat stajyerleri için bir ay olarak belirlenmi?Ÿtir. Ankara Cumhuriyet Ba?Ÿsavcılı?Ÿınca yapılan uygulamada, stajyerler bu sürelerin ilk onbe?Ÿ gününde soru?Ÿturma i?Ÿlemleri yapan Cumhuriyet savcılarının denetiminde staj yapmak üzere görevlendirilmektedir.

                        Bahsi geçen yönetmeliklerde, staj yapacakların çalı?Ÿtırılma esaslarına yer verilmi?Ÿ, ancak, bu esasların nasıl uygulanaca?Ÿına ili?Ÿkin bir e?Ÿitim programı öngörülmemi?Ÿtir.

                        Staj, mahiyeti itibariyle meslek öncesi bir e?Ÿitim faaliyetidir. Staj e?Ÿitimi de ?amaç, hedef davranı?Ÿlar, yöntem, süre, e?Ÿitim sonucu yapılacak de?Ÿerlendirme ve kaynak? gibi kıstaslar dikkate alınarak, önceden hazırlanan bir e?Ÿitim programı dâhilinde yapılmalıdır. Uygulanması istenilen bir staj e?Ÿitim programı bulunmadı?Ÿından, Cumhuriyet savcılarının denetiminde yapılan staj e?Ÿitimine ili?Ÿkin esaslar, Cumhuriyet savcılarının takdirine bırakılmı?Ÿtır.

                        Staj e?Ÿitiminin amacına uygun ve verimli bir ?Ÿekilde yaptırılması, hâkimlik, Cumhuriyet savcılı?Ÿı ve avukatlık mesle?Ÿinin kalitesini arttıraca?Ÿı ku?Ÿkusuzdur. Ankara Adliyesi?ne her yıl çok sayıda hâkim, savcı ve avukat adayı, staj için ba?Ÿvuruda bulunmaktadır. Uygulamada birli?Ÿin sa?Ÿlanmasına ve staj e?Ÿitiminin daha verimli bir hale getirilebilmesine bir katkıda bulunmak amacıyla, Cumhuriyet savcılarının denetiminde yapılacak 15 günlük staj e?Ÿitimi için örnek bir staj e?Ÿitim programı olu?Ÿturulmu?Ÿ ve meslekta?Ÿlarımızın takdirine sunulmu?Ÿtur.

2.      STAJ E?žİTİMİNİN AMACI

Hukuk kültürü, daha önce çalı?Ÿma hayatına atılmı?Ÿ meslekta?Ÿlarımızın bizlere bıraktı?Ÿı bir miras ise; bizlerin de bu mirası daha zenginle?Ÿtirerek, genç hukukçulara aktarma sorumlulu?Ÿumuz vardır.(Hukuk kültürünün tanımı biraz yetersiz kalıyor. ?‡ünkü H.K. sadece bizden önceki hukuk uygulamacılarının devrettikleri bir miras olmanın ötesinde, belli bir zaman diliminde tüm bir toplumun hukuka ili?Ÿkin ortak de?Ÿer yargılarını ifade ediyor. Böyle iddialı bir cümleye gerek olmadı?Ÿını dü?Ÿünüyorum.) Staj e?Ÿitimine ili?Ÿkin yönetmeliklerde de ?amaç? olarak vurgulanmak istenilen, bu mirasın genç meslekta?Ÿlarımıza aktarımının meslekî bir sorumluluk oldu?Ÿu hususudur. Bu ba?Ÿlamda, Adlî Yargı Hâkim ve Savcı Adayları ile İdarî Yargı Hâkim Adaylarının Staj Dönemi ile Staj Mahkemelerine İli?Ÿkin Yönetmelik?te staj e?Ÿitiminin amacı; ?? adlî yargı hâkim ve savcı adaylı?Ÿına atananlara, mesle?Ÿin ifası için gereken bilgi ve beceriyi kazandırmak??,

                        Türkiye Barolar Birli?Ÿi Avukatlık Staj Yönetmeli?Ÿi?nde ise, staj e?Ÿitiminin amacı; ?? hukuk bilgilerini bilimsel verilerden ayrılmaksızın ve bilimin yöntemlerini kullanarak somut olaylara uygulayabilen, yargılama süresince yargılama faaliyetinin yönetimine ve kararın olu?Ÿumuna etkin biçimde katılabilen, meslek ilke ve kurallarına ba?Ÿlı, hak arama özgürlü?Ÿünün ya?Ÿama geçmesi için u?Ÿra?Ÿ veren, insan haklarına saygılı, demokrasi ve hukukun üstünlü?Ÿünden ayrılmayan, ba?Ÿımsız ve özgür avukatların yeti?Ÿtirilmesi??,

                        olarak belirlenmi?Ÿtir.

                        Bu genel amaçlar ba?Ÿlamında, Cumhuriyet savcılarının gözetiminde yapılacak staj e?Ÿitiminin somut ba?Ÿka amaçları da vardır. Bu amaçlar;

                        -Hâkim, savcı ve avukat adaylarına Türk Ceza Adalet Sistemini tanıtmak,

                        -Soru?Ÿturma ve kovu?Ÿturma evrelerinde Cumhuriyet savcılarının görev ve sorumluluklarını teorik ve pratik olarak izah etmek, soru?Ÿturma dosyalarının incelenmesinde uygulanacak metot ve yöntemleri göstermek, soru?Ÿturma i?Ÿlemleri hakkında bilgi vermek, soru?Ÿturma dosyaları üzerinde yapılacak incelemelerden sonra do?Ÿru bir hukukî kanaate ve sonuca ula?Ÿması için stajyere özgüven ve tecrübe kazandırmak,

                        -Cumhuriyet savcısının görevi esnasında ve görevi haricinde uyması gereken meslek etik kuralları hakkında stajyere bilgi vermektir.

                        Cumhuriyet savcıları, ?adlî statüyü temsil eden bir model? olarak, stajyerlerin ilk kar?Ÿıla?Ÿacakları e?Ÿitimcilerdir. Her toplumda kariyer mesle?Ÿi olarak kabul edilen hâkimlik, savcılık ve avukatlık mesleklerinden birini tercih edecek olan stajyer, kar?Ÿıla?Ÿaca?Ÿı bu ilk modelle do?Ÿru bir ileti?Ÿim kurmakta zorlanmaktadır. Staja yeni ba?Ÿlamanın verdi?Ÿi heyecan, tedirginlik ve çekingenlik ön plâna çıkmaktadır. Stajın ba?Ÿladı?Ÿı bu ilk onbe?Ÿ günlük süreçte, e?Ÿitimcinin do?Ÿru bir yakla?Ÿım ile stajyerle  stajın amaçlarına uygun ileti?Ÿim kurması, stajyerin heyecanını, tedirginli?Ÿini ve çekingenli?Ÿini yatı?Ÿtırması, adliyenin çalı?Ÿma ortamına alı?Ÿtırması, daha sonra da bilgi ve tecrübesini stajyere  aktarması gerekmektedir.

                        İ?Ÿ yo?Ÿunlu?Ÿu oldukça fazla olan büyük?Ÿehir adliyelerimizde, Cumhuriyet savcılarının stajyerlerle yeterince ilgilenemedikleri bir gerçektir. Yılların birikimiyle elde edilen meslekî bilgi ve tecrübe, genç nesle do?Ÿru ve yararlı bir biçimde aktarılmalıdır. Bu gereklilik yasal sorumluluk yanında, meslekî dayanı?Ÿmanın gerektirdi?Ÿi etik bir sorumlulu?Ÿu da kar?Ÿımıza çıkarmaktadır.  Bu etik sorumlulu?Ÿun bir gere?Ÿi olarak, a?Ÿa?Ÿıda belirtilen staj e?Ÿitim programı tasarlanmı?Ÿtır. Do?Ÿal olarak, her Cumhuriyet savcının bu örnek e?Ÿitim modelini uygulama gibi bir yükümlülü?Ÿü bulunmamaktadır. Meslekta?Ÿlarımızın katkılarıyla her zaman amaca daha uygun ve  daha geli?Ÿtirilmi?Ÿ, bilimsel staj e?Ÿitim programlarının hazırlanması olanaklıdır.

                        Adlî yargı hâkim ve savcı adaylarına ve avukatlık stajı yapacak olanlara uygulanması önerilen bu staj e?Ÿitim pro?Ÿramı (15 günlük e?Ÿitim süresi de dikkate alınarak); be?Ÿ a?Ÿamayı kapsayacak ?Ÿekilde olu?Ÿturulmu?Ÿtur. Bu a?Ÿamalar;

                        -İleti?Ÿimin kurulması ve uyum a?Ÿaması,

                        -Uygulamaya yönelik bilgilendirme a?Ÿaması,

                        -Uygulamaya yönlendirme a?Ÿaması,

                        -Meslek etik kuralları hakkında bilgilendirme a?Ÿaması,

                        -E?Ÿitim sonucunu de?Ÿerlendirme a?Ÿamasıdır.

                        Her a?Ÿamada ?amaç, hedef davranı?Ÿ, yöntem, süre, sonuç de?Ÿerlendirme ve kaynak? gibi kıstaslar ayrı ayrı de?Ÿerlendirilmi?Ÿtir.

3.      İLETİ?žİMİN KURULMASI VE UYUM A?žAMASI

                        ?Buzların eritilmesi? olarak da adlandırılan bu süreçte amaç; stajyerle tanı?Ÿma, stajyerle birlikte çalı?Ÿma ko?Ÿullarını saptama ve stajyere çalı?Ÿma ortamını tanıtmaya uygun bir ileti?Ÿim ortamının kurulmasıdır.

                        Hedef davranı?Ÿ; stajyerin ilk gün heyecanını gidermek, çekingenliklerini ve tedirginliklerini ortadan kaldırarak, e?Ÿitime hazır bir hale getirmektir.

                        Kullanılacak yöntem; görü?Ÿme, sözlü anlatımdır.

                        Süre; iki gündür.

                        Sonuç de?Ÿerlendirme; gözlem yöntemidir.               

            Kaynak; ilgili yönetmeliklerdir.

                        3.1. İleti?Ÿimin kurulması ve çalı?Ÿma ko?Ÿulları hakkında bilgilendirme

            Hâkim ve savcı adayı ya da avukat stajyerinden öncelikle kendisini tanıtması istenilmelidir. Cumhuriyet savcısı da, stajyere kendisi hakkında bilgi vermelidir. Bu kar?Ÿılıklı tanıtım ileti?Ÿimin temel kuralı olarak kabul edilmelidir. Tanıtımda, hâkim ve savcı adayı ya da avukat stajyerine, meslekten beklentileri, mesle?Ÿe kar?Ÿı ilgisi, meslek seçiminde etken olan hususlar ve ailesinde hukukla ilgili bir meslek yürüten bir yakını olup, olmadı?Ÿı sorulmalıdır.

                        İkinci a?Ÿamada stajyere çalı?Ÿma ko?Ÿulları hakkında ayrıntılı bilgi verilmelidir. Verilecek bilgi; mesaiye geli?Ÿ ve gidi?Ÿ saatlerini, Cumhuriyet savcısının çalı?Ÿma odasına nasıl girilip-çıkılaca?Ÿını, odada çalı?Ÿılırken ya da misafir kabul edilirken nasıl davranılması gerekti?Ÿini, personel ile nasıl ileti?Ÿim kurulaca?Ÿını, odadaki malzeme ve e?Ÿyalardan nasıl yararlanabilece?Ÿi hususlarını kapsamalıdır. Ayrıca oturaca?Ÿı yer, çalı?Ÿmalarında kullanaca?Ÿı masa ve e?Ÿyalarını koyabilece?Ÿi dolaplar hakkında bilgi verilmelidir.

                        ?œçüncü a?Ÿamada, dolaplarda ya da masalar üzerinde bulunan soru?Ÿturma dosyalarının sistemati?Ÿi (numaralandırılmaları ve yerle?Ÿtirilmeleri) hakkında stajyere bilgi verilmelidir. Soru?Ÿturma i?Ÿlemleri devam eden dosyalar ile i?Ÿlemleri tamamlanmı?Ÿ ve karar verilmek üzere ayrılmı?Ÿ dosyaların ayırımı gösterilmelidir

                        Dördüncü a?Ÿamada stajyere, soru?Ÿturma dosyalarından hangilerini inceleyebilece?Ÿi anlatılmalı, incelemeden sonra da dosyaları yerle?Ÿtirilme düzenlerini bozmadan yerlerine nasıl koyaca?Ÿı gösterilmelidir.

                        Be?Ÿinci a?Ÿamada Cumhuriyet savcısı stajyere, i?Ÿ bölümü gere?Ÿince yürüttü?Ÿü görevler hakkında bilgi vermelidir. Cumhuriyet savcısı e?Ÿer duru?Ÿmalara çıkıyor ise, hangi günler duru?Ÿmada olaca?Ÿını, bu süre içinde stajyerin ne ?Ÿekilde çalı?Ÿaca?Ÿını, duru?Ÿma haricinde stajyere nasıl bilgi ve tecrübe aktarımı yapaca?Ÿını, ne ?Ÿekilde görev ya da ödevler verebilece?Ÿini, stajyerin yanında bulundurması gereken kaynakların neler olması gerekti?Ÿini anlatmalı ve gerekli görürse bu hususları stajyere not aldırmalıdır.                   

                        3.2. ?‡alı?Ÿma ortamının tanıtılması

                        Yeti?Ÿkin e?Ÿitimine ya da meslek içi e?Ÿitime, ilk ileti?Ÿim kurulduktan sonra mekânın tanıtımı ile devam olunmalıdır. Staj yapaca?Ÿı mekânı tanımayan stajyer, mekân içinde kendisini yabancı hisseder ve tedirginlik duyar. Bu nedenle stajyerin öncelikle staj yapaca?Ÿı binanın mimarî yapısı ve çalı?Ÿma birimlerinin yerle?Ÿme düzeni konularında bilgilendirilmesi gereklidir.

                        Ankara Adliye Sarayı?nın fizikî yapı ve insan dola?Ÿımı bakımından Türkiye?nin en büyük adliye binalarından biri oldu?Ÿu dü?Ÿünüldü?Ÿünde, çalı?Ÿma ortamının tanıtılmasının gereklili?Ÿi daha iyi ortaya çıkacaktır. Bu ba?Ÿlamda;

                        -Binaya giri?Ÿ ve çıkı?Ÿlar (acil çıkı?Ÿ yönlendirmeleri ne yazık ki adliyemizde mevcut de?Ÿildir),

                        -Merdiven ve asansörler,

                        -Ba?Ÿlantı koridorları,

                        -Tuvaletler,

                        -Kantin, çay oca?Ÿı, berber gibi yardımcı hizmet birimlerinin bulundu?Ÿu bölümler,

                        -Adalet Komisyonu Ba?Ÿkanlı?Ÿının, Ankara Baro Ba?Ÿkanlı?Ÿının, Cumhuriyet Ba?Ÿsavcılık ve Cumhuriyet Savcılıklarının, Mahkemelerin, Yazı İ?Ÿleri Müdürlüklerinin, İcra Müdürlüklerinin, Nüfus Temsilcili?Ÿinin makam, çalı?Ÿma odaları, kalemleri ve duru?Ÿma salonlarının bulundu?Ÿu bölümler,

                        -Tabiplik, adlî tabiplik, polis karakolu ve banka ?Ÿubelerinin bulundu?Ÿu bölümler,

                        stajyerler tarafından en kısa zamanda ö?Ÿrenilmelidir.

                        Do?Ÿal olarak bir hâkimin ya da Cumhuriyet savcısının stajyeri yanına alarak belirtilen bölümleri tanıtma olana?Ÿı yoktur. Ancak, amaç olarak, stajyere bu tanıtımın önemi anlatılmalı, ?binanın fizikî yapısı ve konu?Ÿlandırılması hakkında bilgi sahibi olmasının? stajını yaptı?Ÿı meslekle do?Ÿrudan ilgili oldu?Ÿu hususu önemle vurgulanmalıdır.

İleti?Ÿimin kurulması ve uyum a?Ÿaması stajın ilk iki günü tamamlanmalıdır. Bu sürecin ba?Ÿarılı geçmesi, stajyerde ilk günlerde rastlanması do?Ÿal olan çekingenli?Ÿini ve tedirginli?Ÿini azaltacak ve stajyerde kendisiyle ilgilenildi?Ÿi, önem verildi?Ÿi dü?Ÿüncelerini yaratacaktır. Bu ortam sa?Ÿlandı?Ÿında, stajyer, staj e?Ÿitimine istekli olarak ba?Ÿlayacak ve e?Ÿitim daha yararlı ve verimli olacaktır.

4.      UYGULAMAYA Y?–NELİK BİLGİLENDİRME A?žAMASI

Amaç; stajyere Türk Ceza Adalet Sistemini tanıtmak, Cumhuriyet savcılarının soru?Ÿturma evresinde ve kovu?Ÿturma evresindeki görev ve sorumluluklarını açıklamak, soru?Ÿturma dosyalarını inceleme tekniklerini göstermektir.

Hedef davranı?Ÿ; stajyerin soru?Ÿturma ve kovu?Ÿturma evrelerine ili?Ÿkin teorik ve pratik bilgi eksikliklerini gidermektir.

Süre; üç çalı?Ÿma i?Ÿgünüdür.

Sonuç de?Ÿerlendirme; gözlem yöntemidir.

Kaynak; ceza hukuku mevzuatı ve e?Ÿitimle ilgili genelgelerdir.

4.1. Türk Ceza Adalet Sisteminin amaç ve organizasyon olarak tanıtımı

 Bu süreçte Türk Ceza Adalet Sisteminin amacı, sistemde yer alan kurum ve kurulu?Ÿlar, görev ve sorumlulukları genel hatlarıyla stajyere anlatılmalıdır.

Soru?Ÿturma evresinde Cumhuriyet ba?Ÿsavcılıkları ve soru?Ÿturma yapan Cumhuriyet savcıları ile kolluk güçleri arasındaki ili?Ÿki açıklanmalıdır. Bu ili?Ÿki ba?Ÿlamında Ankara Cumhuriyet savcılarının polis ve jandarma birimleriyle çalı?Ÿma ve ileti?Ÿim kurma yöntemleri izah olunmalıdır.

?Müracaat savcılı?Ÿı, iç ve dı?Ÿ nöbetçi savcılı?Ÿı, tevzii bürosu, özel soru?Ÿturma büroları, soru?Ÿturma savcılı?Ÿı? kavramları açıklanarak, bu kavramların soru?Ÿturma süreciyle ba?Ÿlantıları izah olunmalıdır.

4.2. Soru?Ÿturma i?Ÿlemleri hakkında bilgilendirme

Cumhuriyet savcıları tarafından ya da kolluk güçlerince yapılan soru?Ÿturmalarla ilgili i?Ÿlemler hakkında stajyere bilgi verilmelidir. Bu bilgiler;

-Suç ihbarında ve ?Ÿikayette bulunulmasına ili?Ÿkin i?Ÿlemler,

-Mü?Ÿteki, ma?Ÿdur, ?Ÿüpheli ve tanıkların ça?Ÿrılması ve ifadelerinin alınması, ifade alınma yöntemi,

-Takibi ?Ÿikayete ba?Ÿlı suçlar ve uzla?Ÿmaya tabi suçlar,

-Yakalama ve gözaltına alınmaya ili?Ÿkin i?Ÿlemler,

-Müdafi tayini,

-Yakalama emri çıkartılması, tutuklama ve adlî kontrol (koruma) tedbirlerinin alınması talebinde bulunulmasına ili?Ÿkin i?Ÿlemler,

-İtirazlar,

-Bilirki?Ÿilerin tespiti ve bilirki?Ÿi raporlarının aldırılması,

-Adlî muayene, ke?Ÿif ve otopsi i?Ÿlemleri,

-El koyma, arama, ileti?Ÿimin dinlenmesi, teknik takip yapılması, gizli soru?Ÿturmacı tayin olunması taleplerine ili?Ÿkin i?Ÿlemler,

-Tekit i?Ÿlemleri,

-Soru?Ÿturma tamamlandı?Ÿında verilen karar çe?Ÿitleri,

-İddia makamı olarak duru?Ÿmaya katılan Cumhuriyet savcısının, duru?Ÿmadaki görev ve sorumlulukları,

-Bilgisayar kullanımı ve UYAP Sistemi,

konularını kapsamalıdır.

4.3. Soru?Ÿturma dosyalarını inceleme yöntemleri

Bu süreçte;

-Soru?Ÿturma dosyasında yer alan iddia, savunma ve kanıtların belirlenmesi,

-Suçun unsurlarının ve suçu a?Ÿırla?Ÿtıran ya da hafifleten etkenlerin belirlenmesi,

-İddia, savunma ve mevcut kanıtları kapsayan bir kurgu yapılması,

-Kurgu yapıldıktan sonra soru?Ÿturma dosyasında bir eksikli?Ÿin bulunup, bulunmadı?Ÿının belirlenmesi, eksiklik var ise bu eksikliklerin giderilmesine ili?Ÿkin i?Ÿlemlerin yapılması,

-Soru?Ÿturmanın tamamlanarak, karar a?Ÿamasına getirilmesi,

konularında stajyer bilgilendirilmelidir.

5.      UYGULAMAYA Y?–NLENDİRME A?žAMASI

Türkiye Barolar Birli?Ÿi Avukatlık Staj Yönetmeli?Ÿinin 13. maddesinde; ?? stajyer soru?Ÿturmalarda hazır bulunur. Kendisine verilen dosya ve kararları inceler ve rapor hazırlar.? ?Ÿeklinde, Adli Yargı Hâkim ve Savcı Adayları ile İdarî Yargı Hakim Adaylarının Staj Dönemi Mahkemelerine İli?Ÿkin Yönetmelik?in 5. maddesinde; ?? ke?Ÿif ve otopsilerde hazır bulundurulur, ? sonuçlandırılmamı?Ÿ hazırlık (soru?Ÿturma) evrakı incelettirilerek, takip edilecek usûl ve sonuçları ile ilgili olarak dü?Ÿüncelerini yazılı olarak hazırlamaları sa?Ÿlanır, ? hazırlık (soru?Ÿturma) evrakı hakkında karar taslakları hazırlattırılır.? 10. maddesinde de ??suç ihbarı, ?Ÿikâyet ve suç duyurusu üzerine yapılacak i?Ÿlemler, soru?Ÿturmanın yürütülmesi, otopsi ve ke?Ÿif yapılması, tanık ve bilirki?Ÿi dinlenmesi, arama, el koyma ve tutuklama talebi ile bu i?Ÿlemlere kar?Ÿı yapılan itirazlar, Cumhuriyet savcısının delilleri de?Ÿerlendirme yöntemleri, iddianame ve takipsizlik (kovu?Ÿturmaya yer olmadı?Ÿına dair) kararları ile di?Ÿer kararların düzenlenmesi, iddia makamının mahkemelerde temsili ve esas hakkındaki dü?Ÿüncesini bildirme yöntemi? konularında uygulama yaptırılarak, deneyim ve beceri kazandırılır.? ?Ÿeklinde düzenlemelere yer verilmi?Ÿtir.

Yönetmeliklerde de belirtildi?Ÿi üzere, soru?Ÿturma dosyalarının incelettirilmesi, karar taslakları yazdırılması ve uygulama yaptırılması, staj e?Ÿitiminin en önemli a?Ÿamasını olu?Ÿturmaktadır. Bu süreçte:

Amaç; stajyere dosya incelemeleri yaptırmak, karar taslakları yazdırmaktır.

Hedef davranı?Ÿ; stajyere dosya inceleme konusunda tecrübe kazandırmak, inceleme sonucunda karar yazabilecek konuma getirmektir.

Kullanılacak yöntem; sözlü anlatım ve uygulama yaptırılmasıdır.

Süre; be?Ÿ çalı?Ÿma i?Ÿgünüdür.

Sonuç de?Ÿerlendirme; gözlem ve uygulama yaptırılmasına ili?Ÿkin ödevlerin de?Ÿerlendirilmesidir.

Kaynak; stajla ilgili yönetmeliklerdir.

5.1.  Soru?Ÿturma dosyalarının incelettirilmesi

Bu süreçte stajyere her gün belli sayıda soru?Ÿturma dosyası verilmeli ve bu dosyaları incelemesi istenilmelidir. Stajyer inceledi?Ÿi her dosya için ayrı bir inceleme raporu (inceleme notu) hazırlamalıdır. Soru?Ÿturma dosyalarının incelenmesi tamamlandıktan sonra, stajyerden;

-İddia, savunma ve kanıtları kapsayan bir kurgu yapması,

-Dosyada yapılan soru?Ÿturma i?Ÿlemleri hakkında bilgi vermesi,

-Soru?Ÿturma i?Ÿlemlerine devam edilip, edilmeyece?Ÿi hususunda görü?Ÿünü belirtmesi istenilmelidir.

İnceleme sonuçlarını aktarma (rapor etme) i?Ÿleminde, stajyere incelemede gözden kaçırdı?Ÿı, unuttu?Ÿu konular varsa bunlar gösterilmelidir.

5.2.  Karar taslaklarının hazırlattırılması

Stajyere, soru?Ÿturma i?Ÿlemleri tamamlanmı?Ÿ dosyalardan verilerek, karar taslakları hazırlattırılmalıdır. Bunun için öncelikle;  iddianame, kovu?Ÿturmaya yer olmadı?Ÿına dair karar, birle?Ÿtirme, ayırma (tefrik), yetkisizlik, zamana?Ÿımına kadar aranma kararlarında bulunması gereken zorunlu unsurlar konusunda stajyere bilgi verilmeli ve daha önceden yazdırılmı?Ÿ benzer kararlardan örnekler verilerek, kendi ar?Ÿivine koyması istenilmelidir.

Hazırlattırılacak karar taslakları, incelenmeli ve eksiklikleri stajyere gösterilmelidir.

6. MESLEK ETİK KURALLARI HAKKINDA BİLGİLENDİRME A?žAMASI

Staj e?Ÿitimi sadece Cumhuriyet savcısının soru?Ÿturma ve kovu?Ÿturma evrelerindeki görev ve sorumluluklarını kapsamamalıdır. Yargılama faaliyetine bir meslek olarak katkıda bulunanların, mesleklerini onurlu bir ?Ÿekilde yürütmelerine ili?Ÿkin tutum ve davranı?Ÿların da ö?Ÿretilmesine yönelik olmalıdır. Bu a?Ÿamada:

Amaç; meslek onurunu korumaya ili?Ÿkin temel kavramlar, meslek ilkeleri ve konuyla ilgili ulusal ve uluslararası metinler hakkında bilgi vermektir.

Hedef davranı?Ÿ; meslek onurunu korumaya yönelik tutum ve davranı?Ÿları geli?Ÿtirmektir.

Kullanılacak yöntem; sözlü anlatımdır.

Süre; uygulamaya yönlendirme a?Ÿamasıyla birlikte be?Ÿ i?Ÿ günüdür.

Sonuç de?Ÿerlendirme; gözlem yöntemidir.

Kaynak; ulusal mevzuat, uluslararası sözle?Ÿme ve metinlerdir.

Bu bölümde, 29-30 Mayıs 2005 tarihinde Budape?Ÿte?de yapılan toplantıda kabul edilen ve ?Budape?Ÿte İlkeleri? olarak adlandırılan ?SAVCILAR İ?‡İN ETİK VE DAVRANI?ž Bİ?‡İMLERİNE İLİ?žKİN AVRUPA ESASLARI? temel esas (hareket noktası) olarak alınmı?Ÿ ve ilkeler de?Ÿi?Ÿtirilmeksizin süreçlere i?Ÿlenmi?Ÿtir(3).

6.1. Genel davranı?Ÿ konularında bilgilendirme

Bu süreçte stajyere, bir Cumhuriyet savcısının genel davranı?Ÿ kuralları olarak;

?-Her zaman mesle?Ÿinin onur ve ?Ÿerefini korumak zorunda oldu?Ÿu,

-Her zaman profesyonel olarak davranması gerekti?Ÿi,

-Her zaman dürüst ve özenli olası gerekti?Ÿi,

Görevini olayların de?Ÿerlendirilmesi temelinde ve hukuka uygun, herhangi uygunsuz etkiden ba?Ÿımsız olarak icra etmesi gerekti?Ÿi,

-Hukuki ve sosyal geli?Ÿmeler hakkında e?Ÿitim ve bilgi düzeyini koruması gerekti?Ÿi (4),?

hususları anlatılmalıdır.

6.2. Meslekî davranı?Ÿ kuralları hakkında bilgilendirme

Bu süreçte ise, bir Cumhuriyet savcısının mesle?Ÿini yürütürken uyması gereken kurallar hakkında stajyer bilgilendirilmelidir. Bu kurallar;

?-Adil yargılanma ilkesini benimsemek,

-Görevini adil, tarafsız, objektif olarak ve hukuk kuralları çerçevesinde ba?Ÿımsız olarak icra etmek,

-Ceza adalet sistemini mümkün oldu?Ÿu kadar süratli i?Ÿletmek, adaletin yararına davranmak ve tutarlı olmak,

-Masumîyet karinesi ilkesine saygı duymak,

-Tüm inceleme ve soru?Ÿturmaların dava açılması ya da açılmaması kararından veya adaleti etkileyecek di?Ÿer kararlardan önce olmasını veya yapılmı?Ÿ olmasını sa?Ÿlamaya çalı?Ÿmak,

-Ne olursa olsun ?Ÿüpheyi etkileyecek son lehte veya aleyhte ?Ÿartlar da dahil, bir dava ile ilgili tüm ?Ÿartları göz önünde bulundurmak,

-Tarafsız bir soru?Ÿturma, dava açılmasını gerektirmiyorsa, dava açmamak,

-Açılan davayı adilce ve kanıtlar çerçevesinde takip etmek,

-Kanıtların yasal olup, olmadı?Ÿını incelemek,

-Hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen kanıtları kabul etmemek,

-?–zellikle savunmaya gerekli bilgileri vererek, silahların e?Ÿitli?Ÿi ilkesine riayet etmek,

-Ma?Ÿdur ve tanıkların çıkarlarını korumak,

-Adil bir karar için mahkemeye yardımcı olmak,

-Tarafsız ve uygun kanıtların meslekî de?Ÿerlendirilmesi temelinde karar almaktır(5).?.

6.3. ?–zel davranı?Ÿ konularında bilgilendirilme

Cumhuriyet savcılarının özel ya?Ÿam konularında dikkat etmeleri gereken kurallardan da stajyerlere söz edilmesi gereklidir. Bu kurallar;

?-Savcılar, özel ya?Ÿamlarındaki faaliyetlerle gerçek ve makul olarak algılanan savcılık hizmetinin dürüstlü?Ÿünü, adilli?Ÿini ve tarafsızlı?Ÿını tehlikeye atmamalıdırlar,

-Savcılar, her zaman hukuka saygı duymalı ve itaat etmelidirler,

-Savcılar mesleklerine yönelik kamu güvenini muhafaza edecek ve geli?Ÿtirecek ?Ÿekilde hareket etmelidirler,

-Savcılar, görevleri sırasında elde etmi?Ÿ oldukları herhangi bir bilgiyi özel amaçları ve di?Ÿerlerinin çıkarlarına yardım etmek için kullanmamalıdır,

-Savcılar üçüncü ki?Ÿilerden te?Ÿvik ve konukseverlik, herhangi bir hediye, ödül, menfaat kabul etmemeli, dürüstlük, adillik ve tarafsızlı?Ÿı tehlikeye sokabilecek herhangi bir görevi yürütmemelidirler(6).?

Genel, meslekî ve özel davranı?Ÿ kuralları açıklanırken, bu kuralların esas itibariyle hâkimlik, savcılık ve avukatlık mesleklerinin bütünü için geçerli olaca?Ÿı, bu davranı?Ÿ kurallarına uymanın yasal sorumluluk dı?Ÿında meslek eti?Ÿinin bir gere?Ÿi oldu?Ÿu, basit ve kolay gibi görünen bu kurallara uyumun esasında uzun zaman ve sabır gerektirten bir iç disiplin konusu oldu?Ÿu da vurgulanmalıdır.

7.      E?žİTİM SONUCUNU DE?žERLENDİRME A?žAMASI

Her e?Ÿitim faaliyeti mutlaka bir ölçme ve de?Ÿerlendirme yöntemiyle sonuçlandırılmalıdır. Staj e?Ÿitiminin sonunda herhangi bir sınav yapılmadı?Ÿından, Cumhuriyet savcının uygulayabilece?Ÿi tek ölçme ve de?Ÿerlendirme yöntemi; gözlem yapma yöntemidir. Bu nedenle, Cumhuriyet savcısı stajyerine aktardı?Ÿı bilgilerin ve gösterdi?Ÿi uygulamalı örneklerin stajyeri tarafından yeterince anla?Ÿılıp, anla?Ÿılmadı?Ÿı konusunda staj süresince gözlem yapmalıdır. Anlatılan konularla ilgili sorular sormak, soru?Ÿturma dosyası inceletmek ve karar taslakları yazdırmak, taslakları inceleyerek eksiklik ya da yanlı?Ÿları gidermek gözlem yönteminin uygulanmasını kolayla?Ÿtıracaktır.

Sonuç itibariyle, stajyer, staj bitiminde hukukî kanaate ula?Ÿabilecek ?Ÿekilde bir soru?Ÿturma dosyasını inceleyebiliyor ve inceledi?Ÿi dosya ile ilgili karar tasla?Ÿı yazabiliyor hale gelmi?Ÿse, staj e?Ÿitimi bilgilendirme yönünden amacına ula?Ÿmı?Ÿ sayılmalıdır. Her ne kadar, ?meslek etik kuralları hakkında bilgilendirme süreci?nde de?Ÿerlendirme yöntemi olarak ?gözlem? yöntemi önerilmi?Ÿ ise de,  15 günlük e?Ÿitim süresinde,  bu konudaki gözlemlerin yeterli olmayaca?Ÿı açıktır. Etik konusunda, do?Ÿru davranı?Ÿların kazanılması ve sürekli uygulanabilir bir hale gelmesi do?Ÿal olarak uzun yıllar alacaktır.

8.      SONU?‡ VE ?–NERİLER

Hâkim, savcı ve avukat adaylarının staj e?Ÿitimi, ?giri?Ÿ? ve ?amaç? bölümlerinde izah edildi?Ÿi üzere bir meslek öncesi e?Ÿitim faaliyetidir.  Bu e?Ÿitim faaliyetinin amacına uygun bir program ve plân dahilinde yapılması gereklidir. İlgili Yönetmeliklerde staj e?Ÿitiminin amacı ve e?Ÿitimde ele alınacak konular düzenlenmi?Ÿ ise de, örnek bir e?Ÿitim programı ve plânı öngörülmemi?Ÿtir. Bu nedenle de, staj e?Ÿitimi her e?Ÿiticinin kendi takdirine bırakılmı?Ÿtır.

Staj etimi uygulamasında birli?Ÿin sa?Ÿlanabilmesi, stajın bir e?Ÿitim faaliyeti olarak amacına uygun yaptırılması ve daha verimli bir hale getirilebilmesi amacıyla a?Ÿa?Ÿıda ayrıntıları arz edilen bir sistem önerisinde bulunulmu?Ÿtur. ?–nerilen bu sistem gere?Ÿince:

-Cumhuriyet Ba?Ÿsavcılı?Ÿı makamının tensibiyle, bir Cumhuriyet Ba?Ÿsavcı Vekili?nin gözetiminde bir Cumhuriyet savcısı ?Staj E?Ÿitimi Koordinatörü? olarak görevlendirilmelidir.

-Adalet Akademisi, Ankara Baro Ba?Ÿkanlı?Ÿı ve E?Ÿitim Fakültesi?nin görü?Ÿleri ve katkıları alınarak, bu çalı?Ÿmada sunulan e?Ÿitim programına benzer bir staj e?Ÿitim programı hazırlanmalıdır.

-Staj e?Ÿitiminde görev alacak Cumhuriyet savcıları, gönüllü (istekli) olanlar arasından seçilmelidir.

-Staj e?Ÿitim programında görev alacak e?Ÿiticiler önceden e?Ÿitilmelidir.

-Programda görev alacak e?Ÿiticiler, kendi staj e?Ÿitim plânlarını hazırlamalıdırlar.

-Uygulanacak e?Ÿitim programı, dönem ve yıl sonlarında de?Ÿerlendirmeye tabi tutularak, faaliyetlere ili?Ÿkin rapor hazırlanmalıdır.

-Cumhuriyet savcılarının denetiminde yapılan staj e?Ÿitimi için öngörülen 15 günlük süre uzatılmalıdır.

DİPNOTLAR VE KAYNAK?‡A

(*).YARSAV Yönetim Kurulu Yedek ?œyesi

Bu satırların yazarı, 1992-2003 yılları arasında ceza infaz kurumları ve tutukevleri personeli için hazırlanan e?Ÿitim programlarına yönetici, program hazırlayıcı ve e?Ÿitici olarak katkıda bulunmu?Ÿtur.

 (1). Hâkim, savcı ve avukat adayları için staj e?Ÿitiminin yasal dayana?Ÿı;

       -2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu?nun 10. maddesi,

       -4954 Sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanunu?nun 28. maddesi,

       -1136 Sayılı Avukatlık Kanunu?nun 3. maddesidir.

(2). Hâkim, savcı ve avukat adaylarının yapacakları staj e?Ÿitimi için her     iki Yönetmeli?Ÿin tümünü incelemelerinde yarar vardır.

(3). Bkz. Yargı Mevzuat Bülteni (Adalet Bakanlı?Ÿı E?Ÿitim Dairesi Ba?Ÿkanlı?Ÿı Yayınları). Sayı 317. Sayfa;6-18.

(4). Bkz. A.g.e. sayfa 17.

(5). A.g.e. sayfa 18.

(6). A.g.e. sayfa 18. Ayrıca; Savcılar İçin İnsan Hakları El Kitabı. Ankara Barosu yayınları. 2006. Ankara.