07.11.2007 YARGI?‡LARIN MESLEKİ ?–RG?œTLENME A?‡ISINDAN YENİ ANAYASADAN BEKLENTİLERİ (Eray Karınca Makalesi)
?–rgütlenme hakkı, 1982 Anayasası?nın 33. maddesiyle ulusal düzeyde korundu?Ÿu gibi Anayasa?nın 90. maddesiyle iç hukukumuzun parçası haline gelen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi?nin 20. maddesiyle, Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözle?Ÿmesi?nin 22. ve Avrupa İnsan Hakları Sözle?Ÿmesi?nin de 11. maddesince uluslararası düzeyde de güvence altındadır. Bu kapsamda 26.6.2006 tarihinde 5253 sayılı Dernekler Yasası uyarınca 501 yargıç ve savcı tarafından Yargıçlar Ve Savcılar Birli?Ÿi adlı dernek, Yarsav kısa adıyla kurulmu?Ÿtur.
Avrupa Birli?Ÿi tarafından Türkiye?nin üyelik sürecine ili?Ÿkin olarak yayınlanan raporlarda, Dernekler Yasası?ndaki engeller nedeniyle yargıç ve savcıların mesleki örgütler kurabilmeleri için yasa çıkarılması gere?Ÿi yer almı?Ÿtır. Gerek AB?nin iste?Ÿi, gerekse Adalet Bakanlı?Ÿı?nın uluslararası ili?Ÿkilerde muhatap oldu?Ÿu sivil kurumların kar?Ÿılarında hep resmi ki?Ÿi ve kurumları görmek istemeyi?Ÿlerinden ötürü, sayın Hikmet Sami Türk?ün bakanlı?Ÿı döneminde yargıç ve savcıların Türkiye Hakimler Ve Savcılar Birli?Ÿi (THSB) adıyla örgütlenebilmeleri için yasa hazırlı?Ÿı çalı?Ÿması yapılmı?Ÿtır. Ancak Dernekler Yasası?ndaki engellerin kalkmasıyla buna gerek kalmamı?Ÿken, Yarsav?ın kurulu?Ÿuyla birlikte bu çalı?Ÿma Adalet Bakanlı?Ÿı?nca yeniden ele alınarak, Meclise sevk edilmi?Ÿtir. Söz konusu tasarıda yargıç ve savcılar için örgütlenme hakkı, Anayasa?nın 33. maddesi kapsamında dernek olarak de?Ÿil, 135. maddesi kapsamında yani serbest meslek mensupları için öngörülen kamu kurumu niteli?Ÿinde meslek kurulu?Ÿu olarak düzenlenmi?Ÿtir. Bu örgütlenme biçimi, serbest meslek olmayan yargıç ve savcılı?Ÿın do?Ÿasına aykırı oldu?Ÿu gibi tamamen Adalet Bakanlı?Ÿı?nın etkinli?Ÿi ve ?Ÿemsiyesi altına sokuldu?Ÿu için yargıç ve savcıların beklentilerini ve AB normlarını kar?Ÿılamaktan uzaktır. Dahası, yasa tasarısına eklenen geçici madde ile yargıç ve savcılar, ?Sadece resim, müzik, güzel sanatlar gibi derneklere üye olabilirler. Di?Ÿer derneklere üye olamazlar ve THSB ile aynı veya benzer amaç güden dernekler kapatılır.? denerek, ülke tarihinde ilk kez bir derne?Ÿin yasa ile kapatılması gündeme getirilmi?Ÿtir.
Bundan ba?Ÿka, Adalet Bakanlı?Ÿı?nca Avrupa Birli?Ÿi?ne 2006 ve 2007 yıllarında gönderilen yazılarda, ?yargıç ve savcıların örgütlenmeleri konusunda hiçbir engel kalmamı?Ÿtır.? denmesine kar?Ÿın, dernek tüzü?Ÿünün incelenmesi a?Ÿamasında, zamanın Adalet Bakanı sayın Cemil ?‡içek imzasıyla İçi?Ÿleri Bakanlı?Ÿı?na gönderilen yazıda ise, ?Görevdeki hakim ve savcılar dernek kuramaz ve bu dernekte üye olamaz. Aksi Anayasa?daki yargıçlar resmi ve özel görev alamazlar, ?Ÿeklindeki düzenlemeye aykırıdır.? denmi?Ÿtir. İçi?Ÿleri Bakanlı?Ÿı da buna, tüzükte yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿını savunmanın devletin egemenlik yetkisine aykırı oldu?Ÿunu da ekleyerek, Yarsav?ın mahkeme kararıyla feshinin sa?Ÿlanması için Ankara Cumhuriyet Ba?Ÿsavcılı?Ÿı?na ba?Ÿvurmu?Ÿtur. Yarsav üzerindeki baskılar bu kadarla sınırlı kalmamı?Ÿtır. Yarsav?ın 26.11.2006 tarihinde yapılan ilk genel kurulunun yasa ve tüzü?Ÿe aykırı oldu?Ÿu savı ile Ankara Valili?Ÿi?nce yapılan ihbar üzerine, dernek ba?Ÿkanı ?–mer Faruk Emina?Ÿao?Ÿlu hakkında Sincan Cumhuriyet Ba?Ÿsavcılı?Ÿı?nca bir soru?Ÿturma açılmı?Ÿtır.
Yasa ve Anayasa?da hiçbir yasak olmamasına kar?Ÿın Yarsav?ın ba?Ÿına gelenler için ?pi?Ÿmi?Ÿ tavu?Ÿun ba?Ÿına gelmemi?Ÿtir.? demek abartı olmayacaktır. ?œye sayısı bini bulan, Hakimler Ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin neredeyse tamamının ve yüzü a?Ÿkın yüksek mahkeme yargıç ve ba?Ÿkanının üye oldu?Ÿu bu dernek niçin kurulmu?Ÿtur? Bunun yanıtını dernek tüzü?Ÿündeki amaç maddelerinde ve Yarsav?ın bir buçuk yıllık eylem karnesinde görmek olasıdır. Derne?Ÿin amacı, hukuk devletini ve yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿını savunmak; yargıç güvencesini ve tarafsızlı?Ÿı sa?Ÿlamaktır. Yarsav yöneticilerince bu amaçlar do?Ÿrultusunda kamuoyunu aydınlatmaya yönelik basın açıklamaları yapılmı?Ÿ; panel düzenlenmi?Ÿ; sunumlarda bulunulmu?Ÿ; televizyon programlarına katılınmı?Ÿ; makaleler yazılmı?Ÿ; yasa tasarıları ve bazı düzenlemelere kar?Ÿı raporlar hazırlanmı?Ÿ ve davalar açılmı?Ÿtır. Açılan davalardan ilki, yargıç ve savcı alımında nesnel ve bilimsel ölçütlerin kullanılması, böylece yargıç ve savcı alımında haksızlıklar yapıldı?Ÿı, taraflı davranıldı?Ÿı yolundaki yakınmaların ba?Ÿtan önlenmesine ili?Ÿkindir. Bir di?Ÿerinde Adalet Bakanlı?Ÿı Tefti?Ÿ Kurulu Yönetmeli?Ÿi?ndeki yargıç ba?Ÿımsızlı?Ÿına aykırı düzenlemelerin iptali istenmi?Ÿtir. UYAP adıyla bilinen Ulusal Yargı A?Ÿı Projesi?ne kar?Ÿı açılan davada, yürütmenin bu yolla yargıya karı?Ÿmasının önlenmesi amaçlanmı?Ÿtır. Hakim ve Savcılara Bilgisayar Verilmesine İli?Ÿkin Yönetmelik?teki yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿına aykırı düzenlemelerin iptali istenmi?Ÿ; yine yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿına aykırı genelgelerin ayıklanması istemiyle Adalet Bakanlı?Ÿı?na ba?Ÿvurulmu?Ÿtur. Saydamlık ve güvenilir bir yargı için İnsan Hakları Mahkemesiyle, Yargıtay ve Danı?Ÿtay kararlarının herkesçe izlenebilmesi amacıyla giri?Ÿimlerde bulunulmu?Ÿtur. Görüldü?Ÿü gibi bu çalı?Ÿmalarda temel amaç tamamen yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿını ve yargıç güvencesini sa?Ÿlamak, hukuk devleti ilkesini ya?Ÿama geçirmektir.
Bu çabalar nedeniyle bir sivil toplum kurulu?Ÿu olarak yasa, Anayasa ve uluslararası belgelerden aldı?Ÿı yetkiyle, tüzü?Ÿündeki amaçların ya?Ÿama geçirilmesi için Yarsav, kendini hiçbir biçimde sınırlandırmak istemeyen siyasi iktidarla -zorunlu olarak-, kar?Ÿı kar?Ÿıya gelmektedir. Ne yazık ki tüm yarım demokrasilerde oldu?Ÿu üzere siyasi iktidarın, Yarsav?ın hukuk devleti ilkesinin i?Ÿlemesi ve yargı ba?Ÿımsızlı?Ÿının sa?Ÿlanmasına yönelik çabalarına kar?Ÿı tepkisi ise kapatmak, yok etmek, ba?Ÿaramazsa yok saymak biçimindedir. Nitekim bu tutum yeni anayasa çalı?Ÿmasına bile yansımı?Ÿ; çalı?Ÿmada yasayla Yarsav?ın kapatılma giri?Ÿimlerine olanak sa?Ÿlayacak düzenlemelere yer verilmi?Ÿtir. ?‡ünkü 1982 Anayasası?nın 33. maddesinin mevcut halinde yargıç ve savcıların dernekle?Ÿme haklarının kısıtlanabilmesine ili?Ÿkin bir düzenleme bulunmazken, Adalet ve Kalkınma Partisi?nin, Prof. Ergun ?–zbudun ba?Ÿkanlı?Ÿındaki bilim kuruluna hazırlattı?Ÿı anayasa çalı?Ÿmasında buna fırsat verilmi?Ÿtir. ?‡alı?Ÿmanın 30. maddesinin (1). Fıkrası: ?Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma, bunlara üye olma ve üyelikten ayrılma hürriyetine sahiptir.? Ancak 4. fıkra ise, ?Birinci fıkra hükmü, Türk Silâhlı Kuvvetleri ve genel kolluk mensuplarına, hâkim ve savcılar ile bu meslekten sayılanlara ve görevlerinin gerektirdi?Ÿi ölçüde di?Ÿer kamu hizmeti görevlilerine sınırlamalar getirilmesine engel de?Ÿildir.? biçimindedir.
Buna kar?Ÿın örneklemek gerekirse, bilim kurulu üyelerinden sayın Serap Yazıcı tarafından çevirisi yapılan kom?Ÿumuz Yunanistan Anayasası?nın 89. maddesinin 5. fıkrası açıkça, ?Yargı görevli derne?Ÿinin kurulmasına, kanuna uygun olarak olanak tanınır.?(1) demektedir.
Bu durumda, siyasi iktidarın Yarsav?a kar?Ÿı takındı?Ÿı olumsuz tutum dü?Ÿünüldü?Ÿünde, açıklanacak yeni Anayasa metinlerinde de farklılık olmayaca?Ÿı bellidir. Oysa yeni anayasadan beklenen, 1982 Anayasası?nın tersine özgürlükçü olması, devleti de?Ÿil bireyi, üstün kılmayı hedeflemesi, insan hak ve özgürlüklerini koruması ve güçlendirmesidir. Bu haliyle bilim kurulunca düzenlenen metin, yargıç ve savcıların örgütlenme hakkı açısından beklentileri kar?Ÿılamaktan uzaktır.
İlginç olan yargıçların örgütlenme hakkının olup olmadı?Ÿını ve niteli?Ÿini bizim daha yeni tartı?Ÿıyor olmamıza kar?Ÿın, bundan 54 yıl önce, merkezi Roma?da olan Dünya Yargıçlar Birli?Ÿi?nin (IAJ), (1953 yılında) kurulmu?Ÿ olmasıdır. Birli?Ÿin Avrupa bölümünü olu?Ÿturan, Avrupa Yargıçlar Birli?Ÿi?ne (EAJ) üye olmayan ülkeler, sadece Andora, Azerbaycan ve Türkiye?dir. Gözlemci üye sıfatındaki Rusya?nın, Dünya Yargıçlar Birli?Ÿi?ne yaptı?Ÿı üyelik ba?Ÿvurularının ikisi de kurulan birli?Ÿin sivil olmadı?Ÿı gerekçesiyle ret edilmi?Ÿtir. THSB?nin kurulmasına ili?Ÿkin tasarının yasala?Ÿması halinde kurulacak birlik sivil olmayaca?Ÿı için, ülkemizin IAJ önünde Rusya?yla aynı kaderi payla?Ÿması kaçınılmazdır.
?–te yandan Birle?Ÿmi?Ÿ Milletler İnsan Hakları Komisyonu tarafından 23 Nisan 2003 tarihinde kabul edilen Bangolar Yargı Eti?Ÿi İlkeleri, Adalet Bakanı?nın ba?Ÿkanı oldu?Ÿu HSYK tarafından 27 Haziran 2006 tarih ve 315 sayılı kararla benimsenmi?Ÿtir. Bu ilkelerden 4.6 sayılı olanına göre, ?Yargıçlar, di?Ÿer vatanda?Ÿlar gibi ifade, inanç, dernek kurma ve toplanma özgürlü?Ÿüne sahiptirler? Yargıç, yargıçlarla ilgili derneklere katılabilir veya böyle bir dernek kurabilir.? 4.13 sayılı ilkeye göre ise, ?Yargıçlar, tek ba?Ÿlarına veya herhangi bir organ ile birlikte, ba?Ÿımsızlıklarının ve çıkarlarının korunması amaçlarıyla özgürce dernek kurabilirler.? Dahası, Avrupa Konseyi ?œye Devlet Bakanlar Komitesi?nin (R-94-21) sayılı tavsiye kararı da, ?yargıçlar dernek kurabilir ve kurulmu?Ÿ bir derne?Ÿe üye olabilir.? biçimindedir.
?–yleyse gücünü, haklılı?Ÿı ve kararlılı?Ÿından alan Yarsav?ın, varlı?Ÿına yönelik tehditlere kar?Ÿı tüm ulusal ve uluslararası kurulu?Ÿlar önünde gösterece?Ÿi direnç yanında, Avrupa Birli?Ÿi?ne verilen bunca söz varken, siyasi iktidarın, yargıç ve savcıların dernekle?Ÿme hakkına ili?Ÿkin demokrasi ve sivil toplum ilkelerine ters yakla?Ÿımlarını gözden geçirmesi zorunludur. Bir toplumsal uzla?Ÿma metni olarak anayasadan beklenense, yargıç ve savcıların mesleki amaçlarla örgütlenebilmesi; bu amaçla kurulmu?Ÿ derneklere üye olabilmesi ve bu derneklerin de uluslararası kurulu?Ÿlara üyeli?Ÿine, ?amasız ve ancaksız? olarak olanak tanımasıdır. Yoksa bir anayasanın, salt siviller yaptı diye sivil olmayaca?Ÿı, gelenin gideni arataca?Ÿı ortadadır.
-------------
Eray Karınca - YARSAV Yönetim Kurulu ?œyesi
Bu makale, Terazi Dergisi?nin Yıl 2; sayı 15, Kasım 2007, sayfa143-146 arasında yayınlanmı?Ÿtır.
(1) Yunanistan Anayasası, ?‡eviren Serap Yazıcı, İstanbul Bilgi ?œniversitesi Yayınları 101, 1. Baskı, İstanbul, Haziran 2005, s 83.